Iti Kinamoderno ti Teknolohiya: Adda Kadi Peggad a Patauden ti Adu a Pagsubok?

ni Rudy Ram. Rumbaoa
Di Nakappapati, Ngem Pudno
Literary Contributor, Fil-Am Observer November 2010 Issue
Opinion Section, Page 5



NO maysaka nga Amerikano wenno makipagili/siudadano iti Estados Unidos, dika masdaaw no nangato ti pagbayadmo iti health bills. Maysa a rason wenno pakaigapuanna ket ti industria ti "diagnostic imaging," a karaman ditoy ti X-rays, CT scans ken MRIs-- dagitoy a pagsubok ti pakakitaan dagiti dodoktor dagiti tultulang, blood vessels, nerve muscles ken organs. Inlawlawag ti American College of Radiology, maysa ti imaging a kaalistuan ken kaaduan a serbisio iti medisina nga umabot ti gastos iti mapattapatta a sangagasut a bilion a doliar iti tunggal tawen.

Pagsidsiddaawan ken rangaen ti nairakurak a kompleto a detalye daytoy a pagsubok ta makasalbar iti biag ti nasao nga impormasion. Ngem kasapulan kadi nga aglablabes ti pannakaisayangkat dagitoy a pagsubok? Wenno importante kad' amin dagitoy a pagsubok? Makadangran kad' iti salun-at ti tao dagitoy a pagsubok no nalabes unay wenno masansan ti pannakayuswat ken pannakaaramatda?

Sumagmamano nga agsuksukisok ti nangipudno a madanaganda unay iti makuna nga "overexposure iti radiation." Nupay kasta, iti panagtultuloy ti pannakaaramat dagitoy a pagsubok, adu met ti masalbar iti biagna babaen iti "imaging." Kuna ni Dr. David Brenner, Director of the Center for Radiological Research at Columbia University Medical idiay New York City, maipagarup nga adda "maysa agingga iti a dua a porsiento ti ad-adu a kaso iti sakit a kanser nga agresulta iti masansan a panagusar iti imaging iti masakbayan." Sabali pay daytoy a mabalin a pagdandanagan: Adda maisaysayangkat nga agarup lima a milion a CT scans iti tinawen kadagiti ubbing, a daytoy ket sensitibo iti radiation-- kayatna a sawen, maminsangapulo a daras a ma-CT scan dagitoy nga ubbing no maikumpera kadagiti agtutubo.

Iti panagadal ni Dr. Stephen Baker, Chairman of the Department of Radiology iti UMDNJ- New Jersey Medical School, a mabalin a saan a perpekto ken agresulta laeng iti "false-positive" [iti panangduktal ti maysa a problema ket saan a kanayon a makita] wenno "aksidente a panakaduktal" [iti panakaduktal ti saan a gagangay a problema ket mabalin nga agresulta iti panakadangran ti salun-at ti tao]. Masansan nga iturong ti agpada a resulta iti pannakaaramat ti imaging ken narisgo daytoy a proseso a pangrubbuot wenno panangraut iti panagsapul iti kinapudno, karaman ditoy ti surgery.

Saan nga iti tunggal panagut-ot wenno sakit ket kasapulan ti panagusar iti scan wenno X-ray. Ti kasayaatan, ammuen no kasano ken kaano ti panakaaramat ti imaging ken no makapadakes iti agtultuloy a panagusar iti daytoy.

CT Scans--Isu daytoy ti Computed Tomography [CT] scans, wenno iti nalatak nga awagna a CAT scans.

Partikular a nasayaat ti CT scans a pagbirok iti organo, tultulang, nalamuyot a tissues ken blood vessels. Nupay kasta, ti tukad [level] ti radiationna ket nangato- "mapattapatta a pumada iti agarup 100 a convetional X-rays a maisayangkat," daytoy ti inlawlawag ni Dr. Brenner. Gagangay nga aramiden ti CT scans para iti sakit ti ulo, heart imaging ken full body scans, ngem adda met dagiti makagapu a saludsoden no ania iti rason ti tunggal pannakaaramatna.

Sakit ti ulo--kiddawen iti kaaduan a 45 milion a pasiente ti CT scans nga agsagsagaba iti sakit ti ulo tapno mapnekda iti agbalin a resulta: "mapukaw ti panagbuteng ken maammuan no adda sabali a sakit kas iti tumor ti utek."

Kadagiti nagsasagannad a panagadal nga agtennag laeng daytoy iti "overkill." Kaaduan a sakit ti ulo ket saan nga indikasion iti kaadda ti maysa a serioso a sakit--"agdara no adda tumor ti utek." Maysa pay, dagitoy a serioso a problema ket agnanayon a kaduaen ti sabali a simtomas, kas iti panagkissiw ken neyorolohika a perdision wenno panakadadael. Napintas nga ehemplo ti kaso ni U.S. Sen. Ted Kennedy: iti panakaduktal ti brain tumor kenkuana, adda kabuyogna a panagkissiw iti napasamak. Iti kaawan ti red flags [dara] a kunada, mabalin a saan a napateg ti pannakaaramat ti scans ta irisgona iti ad-adu a radiation exposure. Daytoy a pannirigan ket yendorso dagiti eksperto, karamanen ditoy ti American Academy of Neurology [AAN].

Heart Imaging--itden ti kompleto a detalye ken buya iti puso ken arteries nga agrasion iti dara ti Coronary CT angiography. Maipalubos a makita ti doktor ti calcium deposits ken ti nangbangen iti arteries a saan a kasapulan a mayusok ti tubo wenno dagum iti uneg ti bagi. Nagbalin a popular daytoy a pagsubok, ngem nangpataud met ti panagdanag gapu iti masansan a "false-positive" ken "false-negative" a resulta. Sa maysa pay, manayonan iti exposure iti radiation--adda risgo manipud iti paggidiatan [contrast] ti pagtina [dye] a mausar ket daytoy ti posible a mangpataud iti reaksion ti alergi ken perdision ti dalem.

Iti agadama, awan ti nalawag a pagannurotan para iti coronary CT. Agparang a daytoy a pagsubok ket mabenepisiaran dagiti addaan iti simtomas iti sakit ti puso wenno dagiti alisto a mairisgo iti isu met lang a sakit. Dagiti nasalun-at a tattao ti saan koma nga agaresgar nga agkiddaw iti daytoy a klase ti pagsubok.

Full Body scans--iti panaka-CT scan ti intero a bagi, maysa daytoy a virtual physical no sadino a tunggal rukod ti bagi ket mausig a naimbag. Inamongan dagiti eksperto manipud iti American Cancer Society [ACS], Food and Drug Administration [FDA] ken American College of Radiology [ACR], ti scanning ket saan a nasayaat nga idea para iti maysa a nasalun-at a tao nga awanan iti simtomas. Masansan a mabirokan ti scans ti iregularidad a saan a pakadangran ngem banag met a mangiturong iti nagastos, saan a kasapulan ken panagraut iti sibubukel a bagi.

X-rays--classic imaging daytoy a ramit a pagsukimat ken mausar para iti tulang ken barukong.

Chest x-rays--masansan nga ibilin ti doktor ti x-rays para iti routine evaluation sakbay ti surgery/operasion. Ania dagiti pagawatan a mayuswat daytoy iti sumagmamano a kaso ket dagiti operasion a karaman iti puso wenno bara. Ngem iti kaudian a duktal ken panagadal ti United Kingdom- ti chest x-rays ket mabalinna nga iturong iti "false-positive" a resulta ken "ma-expose" ti pasiente iti radiation.

Back Pain--nupay adda saan a nasayaat a marikna a buyogan iti lower back pain, kaaduan kadagiti pasiente [90%] ti makarekobre iti uneg ti 6-8 a lawas, ken kaaduan kadagitoy ti saan nga agaramat iti x-rays, MRI, wenno CT scans. Maireserba koma ti imaging para kadagiti naserserioso ti kondisionna.

Ti Magnetic Resonance Imaging--Ipaayan ti napintas a buya ken detalye ti Magnetic Resonance Imaging [MRI] iti nalamuyot a tissues ti bagi, ken kangrunaan a kasapulan para iti utek ken kanser imaging. Saan a kas iti CT scans wenno X-rays, saan nga agipussuak iti radiation ti MRI-- aramatenda ti magnetic field tapno mapartuat ti ladawan, ngem nanginngina nga amang ti bayadna iti simple laeng nga X-rays.

Naut-ot a Mukod [Knee]--masansan a kadagitoy a panawen a mausar ti MRI para kadagiti pasiente nga addaan iti sakit ti mukod gapu iti arthritis. Mangipaay ngamin daytoy iti nalawag a detalye ti buya ti mukod, tulang, cartilage ken ligaments. Ngem saan a kasapulan ti MRI a mangduktal ti sakit iti gagangay a kondision kas iti osteoarthritis. Iti impresentar a panagadal ti American Academy of Orthopaedic Surgeons [AAOS], isingasingda a kaaduan a kaso a makaanay wenno makabael iti X-rays a mangdeterminar ti kasapulan para iti knee-replacement surgery. Ti mapattapatta a magastos: para iti MRI, agbayad manipud $1,200 agingga iti $2,500 iti tunggal sesyon, idinto ti knee X-ray ket pasaray nababbaba ngem $200.*