![FIL-AM OBSERVER Articles [Leading Filipino Newspaper]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilGNiB21Q4Q6qiVVBWvvzEk083JyKaa0YFOO3iH8fNDrHadZPjqk0F9mRWUqgD4Duw93F-pIRQp5cwtPTHVt_mmGxOLI6gZeDodsAICfd2cvwA8pJTQCNlzBaIjAzyH46VvyDK4DSN6g4/s968/Page-1-1.jpg)
 |
| [Nabulod ti ladawan a naaramat] |
"Adda limapulo ket pito a porsiento dagiti Amerikano iti mamati a salbaren ti Dios ti maysa a tao nga agngangabit ken ni patay-- daytoy ket no umawagka iti kaasi ti Dios..."
NO pannakasalbar ti biag ti tao ti pagsasaritaan, ad-adda a patien ti kaaduan nga Amerikano ti Dios ngem ti doktor kas pammaneknek iti naaramid a surbey.
Natakuatan iti surbey a
kaaduan kadagiti Amerikano ti agkuna a ti pannakiballaet ti
Namarsua ti mangnamnama a mangsalbar ti biag iti maysa a
pasiente no adda daytoyen iti ngarab ni patay. Iti surbey
kunana: "Kasapulan a nakasagana dagiti mangngagas a
mangilawlawag iti maseknan a pamilia [a ti pammati dagitoy],
ti laengen milagro ti maudi a namnama tapno agbiag ti
patpatgenda."
Iti bilang ti kaaduan a tattao a napagsaludsodan, nasurok a kagudua kadagitoy karaman dagiti agtutubo ken nataengan, wenno limapulo ket pito a porsiento ti agkuna a mamatida iti pannakiballaet ti Dios ti mabalin ken kakaisuna laengen a namnama a mangsalbar iti pasiente uray nalpasen ken pinal nga indeklara ti mangngagas nga awanen ti kabalinan ti agas a maipakat iti pasiente. Dandani agarup apagkatlo ti bilang dagitoy a napagsaludsodan ti nagkuna, "Nga adda kalintegan dagiti pasiente nga umawat iti nasayaat a pannakaagas/pannakataming- agngangabit man wenno saan ken ni patay."
Adda met agarup beinte porsiento iti biang dagiti mangngagas ken dadduma a pay a medical staff a napagsaludsodan iti surbey ti nagkuna: "Ti Dios laeng ti kamangan a mabalin nga agaramid iti milagro tapno lumag-an ti kasasaad ti sakit a sagsagabaen ti pasiente ken mangiliklik kenkuana iti patay." Kuna pay iti surbey, "Ital-o daytoy a pammati iti panagdur-as ti panagtalek iti pannakirelasion kadagiti pasiente ken uray pay iti mismo a maseknan a pamilia." Ngarud, daytoy a pammati ti tumulong kadagiti mangngagas a mangilawlawag [iti maseknan a pamilia] dagiti bambanag a rumbeng nga ammuenda nga uray iti kinaagpaysuananna, ipakita ti sientipiko nga ebidensia a ti agtultuloy a pannakaagas [ti pasiente] ket awan ti serserbina.
Iti palawag ni Pat Loder, maysa nga ina, taga-Milford, Michigan, pimmusay ti dua nga annakna iti aksidente ti lugan. Iti biangna, mamati a salbaren ti Dios ti nagbanagan dagiti annakna nupay ipakita ti ebidensia nga awanen ti namnamada nga agbiag wenno makalasat iti nasao nga aksidente. Kuna ni Loder, "No maysaka a nagannak ket nagtakderka iti abay dagiti annakmo nga ammom nga addadan iti ngarab ni patay, masapul a mamatika- patiem ti Dios."
"Bayat ti panagsagana dagiti mangngagas a mangilawlawag iti situasion, saanda a mabalin nga ulboden ti kinapudno a kasasaad ken kondision dagiti pasiente," kuna ni Loder. Ti panagbalin a napudno dagiti mangngagas iti sensitibo a wagas ti makatulong kadagiti kameng ti pamilia a maseknan nga agdesision no maawatda ti kinapudno nga umay ti patay iti patpatgenda wenno palubosanda dagiti mangngagas a mangisardeng iti pannakaaramat dagiti ramit a mangted anges ken mangbibiag kadagiti pasiente, kasta met a mapagdesisionan no maaramat a maidonar dagiti organo dayta a tao para iti sabali a makasapul iti tulong.
Iti nayuswat a surbey, nakipaset ti agarup 1, 000 nga agtutubo nga Amerikano tapno masungbatan ti saludsod babaen iti telepono no ania ti panniriganda iti "end-of-life medical care." Sabali laeng ti agarup 774 a mangngagas, nurses ken sabsabali pay a medical workers ti nagresponde iti naipatulod kadakuada a questionnaires.
Kangrunaan a damagen ti questionnaires iti di mapakadaan nga ipupusay ti maysa a tao gapu ti trauma kas iti aksidente ken kinabayolente. Dagitoy a klase ti ipupusay ti masansan a di pannakaakseptar dagiti kameng ti pamilia gapu ta saan nga inkakaayatan ken saan nga ekspektaren a mapasamak nga umay ti patay kadagiti agbalin a biktima.
Iti palawag ni Dr. Lenworth Jacobs, University of Connecticut Surgery Professor and Trauma Chief ti Hatford Hospital, "Agabanse ti trauma treatment ket ditoy a maipalubos kadagiti pasiente a manglagip ti napalabas- a kadakuada, napasagdan iti lugar a nakadesgrasiaanda ti panagkunada iti bagi, ngem itdenna ketdi kadakuada ti napapaut a panagbiag. Masapul ngarud a makipaset dagiti trauma specialists iti death process."
Innayon pay ni Jacobs a masansan a makasarsaritana dagiti tao a mamati a salbaren ti Dios dagiti pasiente nga adda iti ngarab ni patay, ket gapu iti daytoy, maituloy ti medical procedures. "Saanmo lattan a mabalin a kunaen nga awanen ti sabali a pamuspusan wenno namnama. Wenno nonsense. Saan. Masapul a respetarem ti pammatida. Ipakita kadakuada ti resulta ti rayo-X, CAT scans ken sabsabali pay nga ebidensia ti medikal a dandanin matay dagitoy a pasiente," inlawlawagna.
"Ammuen koma dagitoy a kameng ti maseknan a pamilia a saan a gapu ta dimo kayat nga adda masapak a milagro, ketdi, saan a mapasamak ti milagro para iti dayta a tao iti daytoy nga aldaw." No maminsan, mamati pay ketdi dagitoy a kameng ti pamilia ti pasiente nga ikamang [dagiti dadduma] ti medical staff iti ospital ti kasasaad ken kondision ti pasiente iti korte tapno maammuan laeng ti agbalin a desision ti korte no nainkalintegan iti pannakaisardeng ti pannakaagas gapu ta mamati dagiti mangngagas nga awanen ti serserbi ti agas a maipakat iti dayta a tao.
Awagan met ni Dr. Michael Sise, Trauma Medical Director ti Scripps Mercy Hospital ti San Diego, ti nasao a panagadal kas "naindaklan a kontribusion iti maysa kadagiti mabalin a sangnguen nga isyu dagiti mangngagas." Kuna ni Sise, maysa a napeklan a Katoliko a doktor nga agtartrabaho iti Catholic Hospital, "Saan koma lattan nga agbatay iti milagro no ipakita ti medikal nga ebidensia nga asidegen iti yaay ti patay. Agbalin koma a realistiko iti situasion."
Malagip ni Sise ti napasamak iti maysa nga agtutubo a nairaman iti gulo. Pinang-orda iti baseball bat ti ulona. Pimmusay ti panagtalinaedna [ti agtutubo] iti bassit a minuto iti ospital. Ngem saan a nagsuko ti ina. Kinalikaguman ti ina a maipakat amin a kaudian ken moderno a ramit pangmedikal iti anakna nupay ipakita iti ebidensia a nakaro unay ti sugat a sinagaba ti ulo ti agtutubo. Ammo dagiti mangngagas a saanen ken saanton nga agriing pay ti ubing. Ngem dakkel ti pammati ti ina daytoy- nagpatokar kadagiti religious songs iti uneg ti kuarto, kas man ur-urayenna ti milagro a mapasamak.
Kasano't kinaimportante ti religious belief a mangiturong kenka nga agdesision para iti bukod a pannaripato ti medikal no bilang serioso ti pannakadesgrasia? Iti pannakasurbey ti publiko, adda 41 a porsiento ti nagkuna a daytoy ket importante. Adda 25.8 a porsiento ti nagkuna a mabalin nga importante; idinto nga 13.6 a porsiento ti nagkuna a saan nga importante, ken adda met agarup 18.4 a porsiento ti nagkuna nga awan ti bibiangda.
Iti biang dagiti propesional: agpadpada a 30.6 a porsiento ti nagkuna nga importante ken saan nga importante; idinto nga adda 19.9 a porsiento ti nagkuna a saan unay nga importante, ken 17.1 a porsiento kadagiti saan a maseknan iti daytoy a banag.
Ket no bilang ngay kuna dagiti mangngagas kadagiti kameng ti pamilia nga asidegen ti ipupusay ti pasiente, mamati ngata dagitoy nga adda pannakiballaet ti Dios iti pannakasalbar ti biag ti pasiente? Kuna ti publiko a napagsaludsodan: 57.4 a porsiento ti nagsungbat iti "wen," idinto a 19.5 a porsiento iti biang dagiti propesional.
Iti bilang ti kaaduan a tattao a napagsaludsodan, nasurok a kagudua kadagitoy karaman dagiti agtutubo ken nataengan, wenno limapulo ket pito a porsiento ti agkuna a mamatida iti pannakiballaet ti Dios ti mabalin ken kakaisuna laengen a namnama a mangsalbar iti pasiente uray nalpasen ken pinal nga indeklara ti mangngagas nga awanen ti kabalinan ti agas a maipakat iti pasiente. Dandani agarup apagkatlo ti bilang dagitoy a napagsaludsodan ti nagkuna, "Nga adda kalintegan dagiti pasiente nga umawat iti nasayaat a pannakaagas/pannakataming- agngangabit man wenno saan ken ni patay."
Adda met agarup beinte porsiento iti biang dagiti mangngagas ken dadduma a pay a medical staff a napagsaludsodan iti surbey ti nagkuna: "Ti Dios laeng ti kamangan a mabalin nga agaramid iti milagro tapno lumag-an ti kasasaad ti sakit a sagsagabaen ti pasiente ken mangiliklik kenkuana iti patay." Kuna pay iti surbey, "Ital-o daytoy a pammati iti panagdur-as ti panagtalek iti pannakirelasion kadagiti pasiente ken uray pay iti mismo a maseknan a pamilia." Ngarud, daytoy a pammati ti tumulong kadagiti mangngagas a mangilawlawag [iti maseknan a pamilia] dagiti bambanag a rumbeng nga ammuenda nga uray iti kinaagpaysuananna, ipakita ti sientipiko nga ebidensia a ti agtultuloy a pannakaagas [ti pasiente] ket awan ti serserbina.
Iti palawag ni Pat Loder, maysa nga ina, taga-Milford, Michigan, pimmusay ti dua nga annakna iti aksidente ti lugan. Iti biangna, mamati a salbaren ti Dios ti nagbanagan dagiti annakna nupay ipakita ti ebidensia nga awanen ti namnamada nga agbiag wenno makalasat iti nasao nga aksidente. Kuna ni Loder, "No maysaka a nagannak ket nagtakderka iti abay dagiti annakmo nga ammom nga addadan iti ngarab ni patay, masapul a mamatika- patiem ti Dios."
"Bayat ti panagsagana dagiti mangngagas a mangilawlawag iti situasion, saanda a mabalin nga ulboden ti kinapudno a kasasaad ken kondision dagiti pasiente," kuna ni Loder. Ti panagbalin a napudno dagiti mangngagas iti sensitibo a wagas ti makatulong kadagiti kameng ti pamilia a maseknan nga agdesision no maawatda ti kinapudno nga umay ti patay iti patpatgenda wenno palubosanda dagiti mangngagas a mangisardeng iti pannakaaramat dagiti ramit a mangted anges ken mangbibiag kadagiti pasiente, kasta met a mapagdesisionan no maaramat a maidonar dagiti organo dayta a tao para iti sabali a makasapul iti tulong.
Iti nayuswat a surbey, nakipaset ti agarup 1, 000 nga agtutubo nga Amerikano tapno masungbatan ti saludsod babaen iti telepono no ania ti panniriganda iti "end-of-life medical care." Sabali laeng ti agarup 774 a mangngagas, nurses ken sabsabali pay a medical workers ti nagresponde iti naipatulod kadakuada a questionnaires.
Kangrunaan a damagen ti questionnaires iti di mapakadaan nga ipupusay ti maysa a tao gapu ti trauma kas iti aksidente ken kinabayolente. Dagitoy a klase ti ipupusay ti masansan a di pannakaakseptar dagiti kameng ti pamilia gapu ta saan nga inkakaayatan ken saan nga ekspektaren a mapasamak nga umay ti patay kadagiti agbalin a biktima.
Iti palawag ni Dr. Lenworth Jacobs, University of Connecticut Surgery Professor and Trauma Chief ti Hatford Hospital, "Agabanse ti trauma treatment ket ditoy a maipalubos kadagiti pasiente a manglagip ti napalabas- a kadakuada, napasagdan iti lugar a nakadesgrasiaanda ti panagkunada iti bagi, ngem itdenna ketdi kadakuada ti napapaut a panagbiag. Masapul ngarud a makipaset dagiti trauma specialists iti death process."
Innayon pay ni Jacobs a masansan a makasarsaritana dagiti tao a mamati a salbaren ti Dios dagiti pasiente nga adda iti ngarab ni patay, ket gapu iti daytoy, maituloy ti medical procedures. "Saanmo lattan a mabalin a kunaen nga awanen ti sabali a pamuspusan wenno namnama. Wenno nonsense. Saan. Masapul a respetarem ti pammatida. Ipakita kadakuada ti resulta ti rayo-X, CAT scans ken sabsabali pay nga ebidensia ti medikal a dandanin matay dagitoy a pasiente," inlawlawagna.
"Ammuen koma dagitoy a kameng ti maseknan a pamilia a saan a gapu ta dimo kayat nga adda masapak a milagro, ketdi, saan a mapasamak ti milagro para iti dayta a tao iti daytoy nga aldaw." No maminsan, mamati pay ketdi dagitoy a kameng ti pamilia ti pasiente nga ikamang [dagiti dadduma] ti medical staff iti ospital ti kasasaad ken kondision ti pasiente iti korte tapno maammuan laeng ti agbalin a desision ti korte no nainkalintegan iti pannakaisardeng ti pannakaagas gapu ta mamati dagiti mangngagas nga awanen ti serserbi ti agas a maipakat iti dayta a tao.
Awagan met ni Dr. Michael Sise, Trauma Medical Director ti Scripps Mercy Hospital ti San Diego, ti nasao a panagadal kas "naindaklan a kontribusion iti maysa kadagiti mabalin a sangnguen nga isyu dagiti mangngagas." Kuna ni Sise, maysa a napeklan a Katoliko a doktor nga agtartrabaho iti Catholic Hospital, "Saan koma lattan nga agbatay iti milagro no ipakita ti medikal nga ebidensia nga asidegen iti yaay ti patay. Agbalin koma a realistiko iti situasion."
Malagip ni Sise ti napasamak iti maysa nga agtutubo a nairaman iti gulo. Pinang-orda iti baseball bat ti ulona. Pimmusay ti panagtalinaedna [ti agtutubo] iti bassit a minuto iti ospital. Ngem saan a nagsuko ti ina. Kinalikaguman ti ina a maipakat amin a kaudian ken moderno a ramit pangmedikal iti anakna nupay ipakita iti ebidensia a nakaro unay ti sugat a sinagaba ti ulo ti agtutubo. Ammo dagiti mangngagas a saanen ken saanton nga agriing pay ti ubing. Ngem dakkel ti pammati ti ina daytoy- nagpatokar kadagiti religious songs iti uneg ti kuarto, kas man ur-urayenna ti milagro a mapasamak.
Kasano't kinaimportante ti religious belief a mangiturong kenka nga agdesision para iti bukod a pannaripato ti medikal no bilang serioso ti pannakadesgrasia? Iti pannakasurbey ti publiko, adda 41 a porsiento ti nagkuna a daytoy ket importante. Adda 25.8 a porsiento ti nagkuna a mabalin nga importante; idinto nga 13.6 a porsiento ti nagkuna a saan nga importante, ken adda met agarup 18.4 a porsiento ti nagkuna nga awan ti bibiangda.
Iti biang dagiti propesional: agpadpada a 30.6 a porsiento ti nagkuna nga importante ken saan nga importante; idinto nga adda 19.9 a porsiento ti nagkuna a saan unay nga importante, ken 17.1 a porsiento kadagiti saan a maseknan iti daytoy a banag.
Ket no bilang ngay kuna dagiti mangngagas kadagiti kameng ti pamilia nga asidegen ti ipupusay ti pasiente, mamati ngata dagitoy nga adda pannakiballaet ti Dios iti pannakasalbar ti biag ti pasiente? Kuna ti publiko a napagsaludsodan: 57.4 a porsiento ti nagsungbat iti "wen," idinto a 19.5 a porsiento iti biang dagiti propesional.
.
.
.
.
Ni Rudy Ram. Rumbaoa
Di Nakapappapati Ngem Pudno
Fil-Am Observer September 2011 Issue
Opinion Section, Page 5
wwwfilamobserverarticles.blogspot.com
No comments:
Post a Comment