Ti Kaunaan a Filipino Coin Engraver

[Bayani "Yannie' Rumbaoa, First Filipino Coin Engraver]

Ni Rudy Ram. Rumbaoa

Di Nakapappapati Ngem Pudno

Fil-Am Obsever July 2011 Issue

Opinion Section, Page 5

MAIKADUA laeng ti maris ti pirak iti rupa dagiti prominente a ruprupa a maiprinta. Ni kaano man, di maungaw ti rupa dagiti bannuar iti monetario gapu ta isuda a mismo ti nangiyukit ti pakasaritaanda iti Filipinas, a daytoy ti makaanay a mangted kadakuada iti pammadayaw a maipasa manipud iti ima ti maysa a Filipino iti sabali.

Gapu ta agbaliwbaliw ti pakaimaan ti pirak, masansan a di maripar ti pateg ti kina-naturalesa a pintas dagitoy a papel de bangko. Makita no mayasideg ken mamira a naimbag ti pakabuklan ti kalidad a nai-detalye a linya ken disenio iti tunggal papel. Nailanad pay iti monetario no kaano a rimmuar daytoy iti sirkulasion.

Iti biang ti sensilio, manipud ti lima ken sangapulo pisos a sensilio iti maysa, lima, sangapulo ken 25 sentabo a sensilio; gistay malipatanen ti pateg dagitoy a denominasion wenno gatad ti pirak ket in-inut a mapukaw ti pannakaaprisiarda. Ket no maminsan, malipatan ni Pinoy a saan nga agbukel ti piso no di gapu iti sensilio. Dagitoy pateg ti babassit a gatad ket napartuatda iti tarigagay ken essem a karaman ti arte iti pannakaikitikitda.

Ken gapu ta adda rupa dagiti bannuar iti pirak, adda pay maysa a bannuar a rumbeng a pagyamanan iti tunggal pannakaikitikit dagiti sensilio. Isu dayta ni Bayani Rumbaoa, ti kaunaan a Filipino coin engraver.

Inako ni "Yannie," birngasna kadagiti gagayemna, kas met la dagiti sensilio nga inkitikitna- ti tarigagay/essem ken talento ket masansan a maibaba iti panagkita dagiti sabsabali a tattao wenno gapu ta awan ti kina-importansia dayta a trabaho kadakuada. Kuna ni Yannie a ti arte ti panagkitikit ti sensilio ket pudno a matrabaho iti nalemmeng a lugar. Saan a mailatak.

Iti daytoy a klase ti trabaho, adu dagiti pannubok a nakasuotan ti pamilia ni Yannie. Ngem ammona a saan nga asi-asi isu a saan a nagsuko. Inan-anusanna ketdi. Tinulongan idi ni Yanie dagiti dadakkelna a mangisakad ti panagbiagda. Managparabur ken saan a naparammag ti pamilia a timmaudan ni Yannie ta uray kasanot' rigat ti biag kadagidi a panawen, naaramidda ti naglako iti nagduduma a klase ti produkto idiay Plaza Miranda iti Quiapo, Manila.

Bayat iti itatanor ni Yannie, masirsirmata ti amana a dakkel ti masakbayan ti anakna. Impakita ngarud ni Yannie ti talentona nga ag-drawing. Ket manipud idin, masansan ken maulit-ulit a paaramid ti ama daytoy kenkuana. Ipagarup pay ketdin ni Yannie a dusdusaen ti amana no agpa-drawing kadagiti bambanag bayat iti pannaturogna sana kitaen no makariing. Ngem idi agbayag, nasanay ken limmaing ni Yannie nga ag-drawing kadagiti pigura.

No kuan, adda pannakaupal ken pannakapaay iti maysa kalpasan ti sabali iti pamilia Rumbaoa gapu iti kasasaadda iti biag. Ngem nagari ketdi kadakuada ti pammati. Ket gapu iti determinasion, sinarangetda a situtured dagiti di mapespessat a pannakasuot iti rigat ti biag. Kalpasan a nagturpos iti Ramon Magsaysay High School, nangala ni Yannie iti kurso a Fine Arts iti University of Santo Tomas ket impamaysana ti Painting.

Tallo a tawen kalpasan a nagturpos idi maawat iti trabaho ni Yannie kas engraver/agkitikit iti Bangko Sentral ng Pilipinas [BSP]. Idi agangay, mismo a ti BSP ti nangted iti kina-scholarship grant ken ni Rumbaoa ken kaunaan a Filipino a nagatendar iti kurso a panagkitikit nga indiaya ti Italian Mint of State idi 1992 iti Instituto Poligrafico E' Zecca Dello Strato Scoula Dell' Arte Della Medaglia idiay Roma, pagilian nga Italia. Amin idi a sensilio a partuat ti BSP ket inkitikit ken dinisenio ti American ken Canadian engravers. Ditoy ti umuna a pangal a nangrugian ti panaglatak ti nagan ni Yannie ket nabigbig ken naited ti titulo kenkuana a kas kaunaan pay laeng a Filipino engraver.

[maysa a buya ti sensilio nga inkitikit ni Bayani Rumbaoa]

Daytoy a kinasirib ken kasanayan nga aramid ket nagresulta iti pannakadisenio dagiti sensilio ken commemorative medals a naiwaras iti pagilian. Makita dagiti inkitikit ni Rumbaoa iti BSP commemorative coins series ti 30th Chess Olympiad idi 1992, ti 6th Anniversary of the People Power Revolution idi 1992, ti 16th SEA Games idi 1991, kasta met iti panagbisita ni Pope John Paul II iti pagilian idi 1994. Karaman dagitoy nga obra-maestra ni Yannie ti nangted iti naun-uneg nga impresion ken kaipapan dagiti pasken iti pakasaritaan ti Filipinas kasta met iti imahen ti sumagmamano kadagiti kangrunaan ken mabigbigbig a Filipino iti sensilio ken medalia a diniseniona.

Iti maika-400 a tawen nga anibersario iti pannakabangon ti Unibersidad ti Santo Tomas, trinabaho a mismo ni Yannie ti commemorative medal a pakalaglagipan ti pagadalan. Kunana nga imbubosna amin a panawenna iti daytoy a trabaho. Daytoy a medalia ti pakabuklan ti talentona ta daytoy pay laeng ti kapipintasan a disenio nga inaramidna.

Dagiti dadduma pay a nakalalagip a gappuanan ni Bayani
-isu ti kaunaan a Filipino a nagatendar iti kurso nga "Art of Making Medals and Coins" nga indiaya iti umuna a gundaway babaen ti Italian Mint of State idi Nobiembre. 13, 1992- Hunio 30, 1993. Maysa ni Rumbaoa kadagiti kagagasatan a 12 nga eskolar manipud iti sabsabali a pagilian a nakipaset iti daytoy a kurso. Nagatendar pay kas BSP scholar ken nangibagi ti Philippine Mint. Nabigbig ti kinalaingna iti agpada nga artistic ken technical point of view.

Agtartrabaho kas Senior Engraver ti Philippine Mint Operated babaen ti Mint and Refinery Operations Department ti Bangko Sentral ng Pilipinas [BSP]. Opisial nga indeklara/innaganan ti BSP kas "Kaunaan a Filipino Engraver." Malaksid iti dayta, nalatak ti nagan ni Rumbaoa iti benneg ti panagkitikit iti pagilian ken iti World Coin Designing. Kas paset ti trabaho, agdisenio ken agikitikit/agiyukit kadagiti maiwaras/sirkulasion a sensilio, medalion ken special coinage. Sumagmamano kadagiti diniseniona ti impablaak ti World Coin Book.

Maibilang ditoy dagiti naisangsangayan nga aramidna kas iti 50th Anniversary Bangko Sentral ng Pilipinas, Gold Coin idi 1999, ti Philippine Centennial Commemorative Medal idi 1998 ken APEC Gold Coin idi 1998, dagiti espesial a medalia a naibunong iti panagbisita ni Papa Juan Paulo II iti Manila, World Youth Day idi 1995, Anniversafry of Leyte Gulf Landing idi 1994, 25th Anniversary of Petron Incorporation idi 1993, 30th Chess Olympiad idi 1992, 6th Anniversary of People Power Revolution idi 1992, 16th South East Asean Games idi 1991, 75th Anniversary of Philippine National Bank idi 1991. Ti natagi-uray ken naisangsangayan a popular a commemorative medallion a diniseniona iti "Pope John Paul II The Great" idi Hunio 20, 2005.

Idi tawen 1990 ti nakalalagip a tawen iti pakasaritaaan ti Philippine Mint iti panagaramidan ti medalia ken sensilio. Ni Yannie a mismo ti nangdisenio ken nangikitikit [obverse and reverse] ti umuna a "Gold Commemorative Medals" a menta ti Bangko Sentral ng Pilipinas a para laeng iti Equitable Bank Corporation ken China Bank Corporation.

Mamati ni Yannie iti talento ken kinamanagpartuat dagiti Filipino. Ket no maikkan laeng dagitoy iti naan-anay a pannuporta ken opurtunidad, kabaelanda ti makikompitensia kadagiti sabsabali a pagilian iti panagaramidan iti medalia ken sensilio.

Asino ni Bayani "Yannie" Rumbaoa?
Nayanak ni Bayani idiay Sampaloc, Manila. Nagbasa iti elementaria iti Legarda Elementary School ken nagturpos idi 1970. Ti long-time girfriend-na ken dati a Rowena Tarre Soriano ti kasimpungalan ni Yannie.

[ni Bayani ken ti kaingungotna, ni Rowena]

Adu ti talento nga ammo ni Yannie ken maysa daytoy a multi-awarded person. Kabaelanna pay ti agkanta, agsala ken agay-ayam iti basketball. Iggemna ti professional crowns iti best in Fox-Trot and Most Valuable Player iti Barangay Sports Fest a nakayanakanna. Ngem ti agpinta ken agikitikit ti kangatoan nga arapaap a naragpatna. Nakikadua pay kadagiti sabsabali a mabigbigbig a Filipino artists iti Group Art Exhibits saan laeng nga iti Filipinas no di pay idiay Roma, Italia. Saan a mamingga nga agserbi iti komunidad kas maysa nga eskulptor ken agkitikit iti sensilio. Ngem maysa laeng ti masigurado, inaramat ni Yannie ti sagut kenkuana ti Dios saan a para iti bukodna a personal nga interes ken arapaap ngem ketdi inaramatna daytoy naisangsangayan a talugading/talentona nga iserbi iti pamilia, iti charitable organizations, iti komunidad ken iti pagilian.

Nupay manmano a mangngegan dagiti nagappuanan ni Yannie no ikompara kadagiti dadduma nga aramid iti kontemporario nga arte ti bisual, saanna a kayat a sawen nga awan ti pateg ken kaipapanan dagitoy nga aramidna. Kas iti sensilio a disenio ken inkitikit dagiti imana, saan a magatadan ti aniaman a balor dagiti nagappuananna, ti talento nga impakitana, ken ti kontribusionna iti pannakaitag-ay ti kasanayan nga aramid [wenno craftsmanship] kadagiti Filipino.

Ket manipud iti bassit-usit a kapampanunotan ti sensilio agingga a naited kenkuana ti nabalitokan nga opurtunidad nga agikitikit ken mangyukit iti medalia ti biag-- mataginayon ken maipatawidto ti lagipna. Ta iti dakulap, daytoy nga inkitikitna ket makita ken maaprosan ti tunggal Filipino. Dayta ni Bayani "Yannie" Rumbaoa.*