![FIL-AM OBSERVER Articles [Leading Filipino Newspaper]](http://2.bp.blogspot.com/_WGQhXig4J3s/TUSBPnzp3EI/AAAAAAAABvE/M62dqBR4eUA/s968/Page-1-1.jpg)
 |
| [Nabulod laeng ti ladawan a naaramat] |
Di Nakapappapati Ngem Pudno
Fil-Am Observer November 2011 Issue
Opinion Section, Page 5
TI panagadaptar [adoptation-taraknen, tagikuaen, akuen, awaten] iti maysa nga ubing ket kulminasion [pannakaragpat ti gandat] iti agpada a napno't liday ken ragsak. Kinaliday iti biang ti maysa nga ubing a lalaki wenno babai a nabaybay-an/pinanawan dagiti nagannakna ngem masuktan met daytoy iti ragsak babaen kadagiti naasi ti panagpuspusona a mangawat iti nagbalin a kasasaadna.
Kas met kadagiti sabsabali a pagilian, maysa ti Filipinas nga agtartaraken kadagiti nakaad-adu nga ubbing a naiwawa ken ul-ulila [orphanages] babaen iti panangimaniher/panangimaton iti agpadpada a pribado nga ahensia ken ti gobierno ti Filipinas. Gapu iti mapapati a nagtipon a pang-ekonomia ken personal a rason, nabaybay-an dagitoy pimpiman nga ubbing babaen kadagiti nagannak a nangipasngay kadakuada ken maited [a sipapalubos babaen met la kadakuada nga adda kasukatna] tapno mataraken wenno tagikuaen dagiti nakasagana nga agasawa nga awanan iti anak.
Saan a bastabasta mayawat lattan ti ubing iti agkalikagum a mangadaptar kenkuana, no di ket magna iti adu a pannakaproseso dagiti papeles tapno agbalin a naan-anay a legal ti panangadaptar. Ngem puera delos buenos, kasla mamaen met nga ipataraken wenno di pay ket ipadawat lattan dagiti awanan puso a nagannak dagitoy ubbing nga impultitda kadagiti agasawa nga aggagar a maaddaan iti anak a kasukat iti dakkel wenno sangkabassit a gatad.
Kadatayo a Filipinos, adda 'tay kaduogan a pamatian; a no saan a maaddaan iti anak dagiti agasawa, padasenda ti mangala iti "patpatarakda" nga isu dayta ti "adaptarenda" tapno agbalin daytoy nga ad-adda pay a mangsilmut [ti panagnaigda] iti tarigagay wenno gagarda bayat iti panangur-uray a maaddaan iti bukod nga anak nga aggapu met laeng iti bukodda a dara. Adda met dagiti makagapu wenno rason no apay a saan nga insigida maaddaan iti anak dagiti agasawa. Ngem agingga a di mapaneknekan ti doktor nga awan ti kinalupes iti asino man kadakuada [dagiti agasawa], saanda koma a mapukawan iti namnama a maaddaandanto met la iti bunga ni ayan-ayat. Sabali pay ti pamuspusan nga "artificial insemination" a kunada- "proseso ti panangikabil iti semilia wenno kapsit ti lalaki iti matris ti babai babaen iti wagas a natural wenno artipisial."
Nupay kasta, iti panangtaraken wenno panangtagikua iti maysa nga ubing manipud iti Filipinas wenno manipud iti sabali a puli ket saan a makuna nga "option" wenno kakaisuna a pagpilian dagiti Filipinos manipud iti pagilian a nakayanakanda ngem ketdi, mabalin pay a makatulong kadagiti umili ken saan a makipagili a Filipinos nga agnaeden iti Estados Unidos nga awanan iti anak nga agkalikagum a mangadaptar wenno mangtaraken kadagitoy nga ubbing.
Para kadagiti makipagili a Filipinos nga agnaeden iti U.S., kasta met kadagiti Filipino-American citizens, ti mangadaptar iti Filipino nga ubing ket maysa daytoy a wagas para kadakuada a tulong ta saan laeng a matulongan ti piman nga ubing, no di pay dagiti nangipasngay kadakuada [no addada pay]. Ket babaen dagitoy nga agasawa a mangtagikua iti nasao nga ubing, mapadakkel ken maipasagepsep iti ubbing ti sursuro ti etikal a wagas wenno mainaig kadagiti moral a prinsipio, kannawidan, ken mainaig iti pateg-pangkultural [cultural values].
Kasano nga Agadaptarka?
-Adda dua a klase iti panagadap/adoptation. Umuna, ti "Domestic Adoptation," mainaig daytoy iti agasawa nga agtarigagay nga agapdaptar ket mabalinna/da ti mangupa iti Filipino nga abogado wenno/ken sabsabali a partidos a makatulong kadakuada iti al-alisto a pannakaproseso ti panagadap maibasar met laeng iti legal a sistema ti adaptasion iti Filipinas tapno ad-adda a mapasingkedan ti pannakatagikua iti dayta nga ubing nga awan uray maysa a malabsing a linteg iti dayta a pagilian.
Ti maikadua isu ti "Inter-Country Adopatation," ditoy a makisarita dagiti agasawa nga agkalikagum nga agadaptar iti maysa nga ahensia ti gobierno iti pagilian a pagnaedanna/da tapno daytoy nga ahensia ti tumulong iti planoda nga agadaptar. Babaen iti dayta nga ahensia, isuda a mismo ti makikammayet iti gobierno ti Filipinas tapno ad-adda a mapasingkedan ti legal a proseso ken mailawlawag kadakuada ti amin a detalye babaen iti diplomasia a wagas.
Adda dua a termino a rimmuar iti isyu ti panagadaptar iti Filipinas: Umuna, ti "Relative Adoptation." Ania daytoy? -Kas pagarigan no ti maysa a kabagian wenno agasawa ti nagdesision a mangadaptar iti kaanakanna/da a lalaki wenno babai, kasinsin ken sabsabali pay a miembro ti pamilia.
Ti maikadua isu ti "Non-Relative Adoptation." Maadaptar ti maysa nga ubing nga awan a pulos ti relasionna iti agtarigagay nga agasawa a mangtagikua kenkuana. Iti ababa a pannao, nayanak ti ubing iti sabali a pamilia.
Ti Legal a Pakasaritaan ti Adaptasion iti Filipinas
-Iti libro nga "Adopting A Filipino Child the Inter-Country Way," nga insinurat ni Atty. Gwendolyn Pimentel-Gana, ti umuna a linteg a naimaldit mainaig ti panagadaptar iti pagilian a Filipinas ket naaksionan idi 1923. Iti dayta met la a tawen, insurat ti Abogado Heneral ti opinyonna a maipalubos ken maited ti kalintegan dagiti non-citizens wenno/ken saan a makipagili ngem agnaed iti Filipinas ti gundaway a mangadaptar iti Filipino nga ubing.
Idi tawen 1950, nayatiddog ti kalintegan dagiti non-citizens nga agadaptar kadagiti Filipino nga ubbing babaen iti pannakaipasa ti Civil Code of the Philippines. Ti solido-legal a pundasion para kadagiti inter-country adoptations ket nayalnag idi Hunio 1975 babaen ti Adoptation of Child and Welfare Code, wenno ti naawagan iti Presidential Decree 603- a mangipalubos kadagiti non-resident aliens nga agipila ti petision iti korte ti Filipinas nga adda kalinteganda nga agadaptar iti proviso, a ti agtarigagay a mangadap iti ubing ket kualipikado nga agadaptar segun iti paglintegan ti pagilianda no sadino a saan pay a ginuped ti Filipinas ti diplomasia/diplomatiko a pannakilangen kadagiti sabsabali a pagilian.
Idi Agosto 1988, dua tawen kalpasan ti pannakapadisi ni sigud a Presidente Ferdinand Marcos, Jr., pinaritan ti Family Code of the Philippines [Executive Order 209] iti panagadaptar kadagiti Filipino nga ubbing babaen iti non-citizens, ken naipaayan wenno adda limitasion ti adaptasion dagiti ubbing nga asideg iti pamilia ti agasawa nga agtarigagay a mangtagikua kadakuada.
Nupay kasta, insurat ni Pimentel-Gana, a rinatipikaran ti Senado ti Filipinas ti United Nations Convention on the Rights of the Child [CRC] idi Setiembre 1990, a pakairamanan ti "inter-country adoptations" kas "alternatibo a wagas iti pannakataripato ti maysa nga ubing," -no ti ubing ket saan a maipada wenno maiparis iti pamilia ti pagilian. Kayatna ngarud a sawen, imbilin ti UN's CRC iti pagilian a Filipinas iti pannakabukel ken pannaipasa ti maysa a paglintegan para iti Inter-Country Adoptation Act tapno mapaawan ken mawaswas ti bisa ti Executive Order 209.
Idi tawen 1993, napagsasaritaan manen daytoy nga "inter-country adoptations" idiay Hague, wenno ti maaw-awagan iti The Hague Convention. Nataming daytoy a problema tapno maipaayan ken maisapulan iti solusion ti kalintegan dagiti ubbing. Maysa ti pagilian a Filipinas kas signatory nation [karaman ti Estados Unidos] iti Maika-17 a Sesyon ti The Hague Conference on International Law a naangay iti pagilian a Netherlands.
Ti gagem iti pannaukkon ti pirma dagiti nakipartisipar a nasion/signatory nations iti The Hague Convention of 1993 ket tapno masangal dagiti pagannurotan iti pannakaproteher wenno pannakasalaknib ti "inter-country adoptations, maraem dagiti pagannurotan ken ti kooperasion iti tunggal maysa, ken tapno malapdan ti abduction [puersado a panangitalaw], pannakailako wenno pannakaipuslit dagiti ubbing a maipan iti sabali a lugar."
Idi 1995, impasa ti Kongreso ti Filipinas ti Inter-Country Adoptation Act [ICA Act wenno Republic Act 8043] tapno palakaen wenno mapaalisto ti kalikagum ti The Hague Convention babaen iti pannakaestablisar ti centralized authority a mangkita ti lugar a pakaipanan dagiti Filipino nga ubbing ken ti pamilia daytoy iti sabali a pagilian. Sabali pay a paglintegan ti naipasa idi 1998- ti Domestic Adoptation Act [wenno Republic Act 8552], a mangipalpalubos kadagiti non-citizens ken gangannaet iti kalinteganda a mangadaptar kadagiti Filipino nga ubbing iti uneg ti teritorio ti Filipinas.
Pamuspusan ken Pamay-an ti Adaptasion
Ti Inter-Country Adoptation Board [ICAB] ken Department of Social Welfare and Development [DSWD] ti agkammayet ken agtinnulong maipanggep ti inter-country adopations iti Filipinas. Ibaon ti DSWD dagiti empleadona nga agsukisok, mangadal, agukkon iti ebdiensia ken mangammo ti pudno a kasasaad ti ubing ket kalpasanna, isuda ti mangideklara no ti ubing ket pudno nga ul-ulila, nabaybay-an, maipaayan iti tulong ken mabalin a maadaptar/paadaptar.
No adda aminen nga ebidensia a nakalap ti DSWD maipapan iti ubing, maipadas nga umuna a paadaptar iti maysa a pamilia ti Filipino iti lokalidad wenno iti sabali a rehion ti Filipinas. Ket no awan ti agkalikagum wenno agtarigagay a mangadap iti nasao nga ubing, ditoy a mayallatiw ti record file ken dossier ti ubing iti ICAB para iti posible nga inter-country adoptation.
Ket kas sagudayen ti linteg iti The Hague Convention, masapul a makikammayet ti ICAB kadagiti signatory nations a kualipikado iti babaen ti pagannurotan wenno pagibasaran/pagrukodan ti kombension.
Ana ngarud, Kailian, agadaptarka? Ngem sakbay nga aramidem dayta, panunoten a nasayaat no ania ti agbalin nga ibunga daytoy a planom. Ken masapul met nga ammuem nga umuna ti kinatao, ugali, pakasaritaan ti pamilia a mangipaako kenka ti ubing. Ti akemmo kas maysa a nagannak iti daytoy nga ubing ket dakkel a responsibilidad ken saan nga ang-angaw. "No return, no exchange" a kunada.
TI panagadaptar [adoptation-taraknen, tagikuaen, akuen, awaten] iti maysa nga ubing ket kulminasion [pannakaragpat ti gandat] iti agpada a napno't liday ken ragsak. Kinaliday iti biang ti maysa nga ubing a lalaki wenno babai a nabaybay-an/pinanawan dagiti nagannakna ngem masuktan met daytoy iti ragsak babaen kadagiti naasi ti panagpuspusona a mangawat iti nagbalin a kasasaadna.
Kas met kadagiti sabsabali a pagilian, maysa ti Filipinas nga agtartaraken kadagiti nakaad-adu nga ubbing a naiwawa ken ul-ulila [orphanages] babaen iti panangimaniher/panangimaton iti agpadpada a pribado nga ahensia ken ti gobierno ti Filipinas. Gapu iti mapapati a nagtipon a pang-ekonomia ken personal a rason, nabaybay-an dagitoy pimpiman nga ubbing babaen kadagiti nagannak a nangipasngay kadakuada ken maited [a sipapalubos babaen met la kadakuada nga adda kasukatna] tapno mataraken wenno tagikuaen dagiti nakasagana nga agasawa nga awanan iti anak.
Saan a bastabasta mayawat lattan ti ubing iti agkalikagum a mangadaptar kenkuana, no di ket magna iti adu a pannakaproseso dagiti papeles tapno agbalin a naan-anay a legal ti panangadaptar. Ngem puera delos buenos, kasla mamaen met nga ipataraken wenno di pay ket ipadawat lattan dagiti awanan puso a nagannak dagitoy ubbing nga impultitda kadagiti agasawa nga aggagar a maaddaan iti anak a kasukat iti dakkel wenno sangkabassit a gatad.
Kadatayo a Filipinos, adda 'tay kaduogan a pamatian; a no saan a maaddaan iti anak dagiti agasawa, padasenda ti mangala iti "patpatarakda" nga isu dayta ti "adaptarenda" tapno agbalin daytoy nga ad-adda pay a mangsilmut [ti panagnaigda] iti tarigagay wenno gagarda bayat iti panangur-uray a maaddaan iti bukod nga anak nga aggapu met laeng iti bukodda a dara. Adda met dagiti makagapu wenno rason no apay a saan nga insigida maaddaan iti anak dagiti agasawa. Ngem agingga a di mapaneknekan ti doktor nga awan ti kinalupes iti asino man kadakuada [dagiti agasawa], saanda koma a mapukawan iti namnama a maaddaandanto met la iti bunga ni ayan-ayat. Sabali pay ti pamuspusan nga "artificial insemination" a kunada- "proseso ti panangikabil iti semilia wenno kapsit ti lalaki iti matris ti babai babaen iti wagas a natural wenno artipisial."
Nupay kasta, iti panangtaraken wenno panangtagikua iti maysa nga ubing manipud iti Filipinas wenno manipud iti sabali a puli ket saan a makuna nga "option" wenno kakaisuna a pagpilian dagiti Filipinos manipud iti pagilian a nakayanakanda ngem ketdi, mabalin pay a makatulong kadagiti umili ken saan a makipagili a Filipinos nga agnaeden iti Estados Unidos nga awanan iti anak nga agkalikagum a mangadaptar wenno mangtaraken kadagitoy nga ubbing.
Para kadagiti makipagili a Filipinos nga agnaeden iti U.S., kasta met kadagiti Filipino-American citizens, ti mangadaptar iti Filipino nga ubing ket maysa daytoy a wagas para kadakuada a tulong ta saan laeng a matulongan ti piman nga ubing, no di pay dagiti nangipasngay kadakuada [no addada pay]. Ket babaen dagitoy nga agasawa a mangtagikua iti nasao nga ubing, mapadakkel ken maipasagepsep iti ubbing ti sursuro ti etikal a wagas wenno mainaig kadagiti moral a prinsipio, kannawidan, ken mainaig iti pateg-pangkultural [cultural values].
Kasano nga Agadaptarka?
-Adda dua a klase iti panagadap/adoptation. Umuna, ti "Domestic Adoptation," mainaig daytoy iti agasawa nga agtarigagay nga agapdaptar ket mabalinna/da ti mangupa iti Filipino nga abogado wenno/ken sabsabali a partidos a makatulong kadakuada iti al-alisto a pannakaproseso ti panagadap maibasar met laeng iti legal a sistema ti adaptasion iti Filipinas tapno ad-adda a mapasingkedan ti pannakatagikua iti dayta nga ubing nga awan uray maysa a malabsing a linteg iti dayta a pagilian.
Ti maikadua isu ti "Inter-Country Adopatation," ditoy a makisarita dagiti agasawa nga agkalikagum nga agadaptar iti maysa nga ahensia ti gobierno iti pagilian a pagnaedanna/da tapno daytoy nga ahensia ti tumulong iti planoda nga agadaptar. Babaen iti dayta nga ahensia, isuda a mismo ti makikammayet iti gobierno ti Filipinas tapno ad-adda a mapasingkedan ti legal a proseso ken mailawlawag kadakuada ti amin a detalye babaen iti diplomasia a wagas.
Adda dua a termino a rimmuar iti isyu ti panagadaptar iti Filipinas: Umuna, ti "Relative Adoptation." Ania daytoy? -Kas pagarigan no ti maysa a kabagian wenno agasawa ti nagdesision a mangadaptar iti kaanakanna/da a lalaki wenno babai, kasinsin ken sabsabali pay a miembro ti pamilia.
Ti maikadua isu ti "Non-Relative Adoptation." Maadaptar ti maysa nga ubing nga awan a pulos ti relasionna iti agtarigagay nga agasawa a mangtagikua kenkuana. Iti ababa a pannao, nayanak ti ubing iti sabali a pamilia.
Ti Legal a Pakasaritaan ti Adaptasion iti Filipinas
-Iti libro nga "Adopting A Filipino Child the Inter-Country Way," nga insinurat ni Atty. Gwendolyn Pimentel-Gana, ti umuna a linteg a naimaldit mainaig ti panagadaptar iti pagilian a Filipinas ket naaksionan idi 1923. Iti dayta met la a tawen, insurat ti Abogado Heneral ti opinyonna a maipalubos ken maited ti kalintegan dagiti non-citizens wenno/ken saan a makipagili ngem agnaed iti Filipinas ti gundaway a mangadaptar iti Filipino nga ubing.
Idi tawen 1950, nayatiddog ti kalintegan dagiti non-citizens nga agadaptar kadagiti Filipino nga ubbing babaen iti pannakaipasa ti Civil Code of the Philippines. Ti solido-legal a pundasion para kadagiti inter-country adoptations ket nayalnag idi Hunio 1975 babaen ti Adoptation of Child and Welfare Code, wenno ti naawagan iti Presidential Decree 603- a mangipalubos kadagiti non-resident aliens nga agipila ti petision iti korte ti Filipinas nga adda kalinteganda nga agadaptar iti proviso, a ti agtarigagay a mangadap iti ubing ket kualipikado nga agadaptar segun iti paglintegan ti pagilianda no sadino a saan pay a ginuped ti Filipinas ti diplomasia/diplomatiko a pannakilangen kadagiti sabsabali a pagilian.
Idi Agosto 1988, dua tawen kalpasan ti pannakapadisi ni sigud a Presidente Ferdinand Marcos, Jr., pinaritan ti Family Code of the Philippines [Executive Order 209] iti panagadaptar kadagiti Filipino nga ubbing babaen iti non-citizens, ken naipaayan wenno adda limitasion ti adaptasion dagiti ubbing nga asideg iti pamilia ti agasawa nga agtarigagay a mangtagikua kadakuada.
Nupay kasta, insurat ni Pimentel-Gana, a rinatipikaran ti Senado ti Filipinas ti United Nations Convention on the Rights of the Child [CRC] idi Setiembre 1990, a pakairamanan ti "inter-country adoptations" kas "alternatibo a wagas iti pannakataripato ti maysa nga ubing," -no ti ubing ket saan a maipada wenno maiparis iti pamilia ti pagilian. Kayatna ngarud a sawen, imbilin ti UN's CRC iti pagilian a Filipinas iti pannakabukel ken pannaipasa ti maysa a paglintegan para iti Inter-Country Adoptation Act tapno mapaawan ken mawaswas ti bisa ti Executive Order 209.
Idi tawen 1993, napagsasaritaan manen daytoy nga "inter-country adoptations" idiay Hague, wenno ti maaw-awagan iti The Hague Convention. Nataming daytoy a problema tapno maipaayan ken maisapulan iti solusion ti kalintegan dagiti ubbing. Maysa ti pagilian a Filipinas kas signatory nation [karaman ti Estados Unidos] iti Maika-17 a Sesyon ti The Hague Conference on International Law a naangay iti pagilian a Netherlands.
Ti gagem iti pannaukkon ti pirma dagiti nakipartisipar a nasion/signatory nations iti The Hague Convention of 1993 ket tapno masangal dagiti pagannurotan iti pannakaproteher wenno pannakasalaknib ti "inter-country adoptations, maraem dagiti pagannurotan ken ti kooperasion iti tunggal maysa, ken tapno malapdan ti abduction [puersado a panangitalaw], pannakailako wenno pannakaipuslit dagiti ubbing a maipan iti sabali a lugar."
Idi 1995, impasa ti Kongreso ti Filipinas ti Inter-Country Adoptation Act [ICA Act wenno Republic Act 8043] tapno palakaen wenno mapaalisto ti kalikagum ti The Hague Convention babaen iti pannakaestablisar ti centralized authority a mangkita ti lugar a pakaipanan dagiti Filipino nga ubbing ken ti pamilia daytoy iti sabali a pagilian. Sabali pay a paglintegan ti naipasa idi 1998- ti Domestic Adoptation Act [wenno Republic Act 8552], a mangipalpalubos kadagiti non-citizens ken gangannaet iti kalinteganda a mangadaptar kadagiti Filipino nga ubbing iti uneg ti teritorio ti Filipinas.
Pamuspusan ken Pamay-an ti Adaptasion
Ti Inter-Country Adoptation Board [ICAB] ken Department of Social Welfare and Development [DSWD] ti agkammayet ken agtinnulong maipanggep ti inter-country adopations iti Filipinas. Ibaon ti DSWD dagiti empleadona nga agsukisok, mangadal, agukkon iti ebdiensia ken mangammo ti pudno a kasasaad ti ubing ket kalpasanna, isuda ti mangideklara no ti ubing ket pudno nga ul-ulila, nabaybay-an, maipaayan iti tulong ken mabalin a maadaptar/paadaptar.
No adda aminen nga ebidensia a nakalap ti DSWD maipapan iti ubing, maipadas nga umuna a paadaptar iti maysa a pamilia ti Filipino iti lokalidad wenno iti sabali a rehion ti Filipinas. Ket no awan ti agkalikagum wenno agtarigagay a mangadap iti nasao nga ubing, ditoy a mayallatiw ti record file ken dossier ti ubing iti ICAB para iti posible nga inter-country adoptation.
Ket kas sagudayen ti linteg iti The Hague Convention, masapul a makikammayet ti ICAB kadagiti signatory nations a kualipikado iti babaen ti pagannurotan wenno pagibasaran/pagrukodan ti kombension.
Ana ngarud, Kailian, agadaptarka? Ngem sakbay nga aramidem dayta, panunoten a nasayaat no ania ti agbalin nga ibunga daytoy a planom. Ken masapul met nga ammuem nga umuna ti kinatao, ugali, pakasaritaan ti pamilia a mangipaako kenka ti ubing. Ti akemmo kas maysa a nagannak iti daytoy nga ubing ket dakkel a responsibilidad ken saan nga ang-angaw. "No return, no exchange" a kunada.
No comments:
Post a Comment