Ayat ti Maysa nga Ina

 

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat]

Ni Rudy Ram. Rumbaoa
Di Nakapappapati, Ngem Pudno
Fil-Am Observer May 2013 Issue
Opinion Section, Page 4



MASAPA nga agriing ni Colasa iti alas kuatro a panaglutona iti pancit canton a kanen dagiti lima nga annakna. Nariwet pay iti agsapa no ipasada ni Angkuan, ka-live-in partner-na, ti tricycle-na. Makaganansia laeng iti nasurok tallo gasut iti tunggal aldaw ken dina pay naturposan ti tricycle a baybayadanna iti 5-6.
 
Bayat iti panagluto, madanagan unay ni Colasa iti sasaaden ti salun-at ti inaudi nga anakna, ni Nestor, agtawen iti innem. Adun ti imresan ti bagina. Agadda santo agpukaw ti gurigorna a buyogan iti panaguyek. Kasla awan serserbi ti Lagundi syrup ta awan a pulos makitana a pagbaliwan ti salun-at ti ubing. 

Impanna payen ti ubing iti kaasitgan a health center iti lugarda ket inikkanda iti libre a Carbocisteine. Ngem kaskasdi, agtultuloy latta ti panaguyek ken iti alisto a panagbaba ti timbang ti dagsenna. Impakitana pay iti mannalado, ta atapna a natamay ti ubing. Ngem kas kadagiti immuna, awan nagbaliwan ti salun-at ni Nestor.


Kalpasan ti uppat nga aldaw, nadlaw ni Colasa a marigatan unay nga aganges ni Nestor. Makagin-awa ken lumukay laeng ti panagangesna no ag-nebulizer iti health center. Nagsaritaandan idi ken ni Angkuan daytoy a kasasaad ti salun-at ni Nestor ken nakadesisionda nga agpadpada nga ipakonsulta iti doktor, ngem madanaganda no kasano a maiserrekda ti ubing iti ospital. Adda met ketdi asideg nga ospital iti lugarda, ngem isuna laeng ta maysa daytoy a pribado. Ket pattapattaenda nga umabot iti nasurok lima gasut a pisos ti bayad ti konsultasion, malaksid laeng iti magastos para iti lab tests.


Iti sabali a bangir, adda ti kaasitgan nga ospital ti gobierno iti sentro ti siudad ti probinsia. Agarup nasurok a singkuenta a pisos ti pagplete manipud iti nasulinek a lugar nga ayanda agingga iti sentro ti siudad. Iti panangkontar dagiti agasawa ti magastosda iti plete, mapan a nasurok sangagasut a pisos. Ngem no agtugaw ni Nestor iti luppo ni Colasa, sigurado a mai-libre no kuan iti plete.


Saan latta a makaidna ni Colasa iti panangpampanunotna iti sasaaden ti salun-at ni Nestor. Napan payen nangi-loan iti nayon ti gastosenda.


Nagrubbuat dagiti agina iti alas-singko medya ti bigat ta isu ti umuna a biahe dagiti mini-bus iti lugarda nga agturong iti sentro ti siudad ti probinsia. Kayat ni Colasa a masapa a makasangpetda iti ospital ti gobierno tapno isuda ti umuna a mataming, ken dagus a makaawidda met laeng.


Pasado alas otso idi nakadonda. Awanen ti adu a taktak, tinurongda a dagus ti pediatrics clinic iti counter. Ngem nadismaya ni Colasa idi ibaga ti attending nurse a saanen a mabalin a mainayon ni Nestor kadagiti babbaro a pasiente a makipila gapu ta napunnon ti quota nga innem a pulo a tamingenda iti tunggal aldaw. Nagpakpakaasi ni Colasa iti nars a no mabalin, mainayon ni Nestor iti quota. Ngem saan a pinatgan ti nars. Ta kas met kada Colasa, naggapu dagiti pasiente a nasangpetanda iti adayo a lugar. Imbaga ketdi ti nars nga agsublida laeng iti sumaruno a bigat.


Nagsanaltek ni Colasa. Adda pay nasurok uppat a gasut a pisos a nabati iti balonda a kuarta. Ket pinampanunotna a no yawidna pay laeng ni Nestor, addanto pay nasurok tallo gasut a pisos no agsublida iti kabigatanna. Malaksid no iturturedna iti umutang manen ti nayon ti balonda a kuarta. Ngem kunana iti nakemna, mabalinda met ti umian iti ospital. Ngem pangalaanda iti taraon nga ipaunegda? sinaludsodna iti bagina. Sa maysa pay, madanagan la ketdi dagiti kameng ti pamilia a nagbati no saanda nga agawid. Iti kasta, pinadasna manen ti nagpakpakaasi iti nars. Ngem saan a nagbaliw ti sungbatna.


Iti waiting area, nadlaw ni Colasa ti maysa a nangisit a backpack. Pagarupenna a nabati daytoy ti agtagikua. Ammo ni Colasa a makatulong no bilang adda kuarta wenno taraon a linaon ti backpack. Naannad a nagtugaw iti abay ti backpack, kalpasanna, kinitana nga immuna iti aglawlaw no adda mangpalpaliiw kenkuana. "Diosko, pakawanennak!" kinunana. Ngem nariknana a kasla adda nangkatos iti ulona ket nagbaliw ti pangngeddengna. Saanna met la a naitured nga innala ti backpack.


Saan a napukawan ti namnama ni Colasa. Nagurayda nga agina. 


Maysa a doktor ti limmabas iti hallway ti klinika tapno kitaenna dagiti nakapila a pasiente iti waiting area. Naiturong ti imatangna kada Colasa ken Nestor. Ngimmato ti kiday dagiti matana ket dagus nga inasitganna ida.


"Manang, mano nga aldawen a marigatan nga umanges daytoy anakmo?"


"Aguppaten nga aldaw, Doktora."


"Awan kadin sabali a simtomas malaksid iti uyek?"


"Mapan ngata a dua a bulanen manipud idi nangrugi nga aguyek ken bimmaba ti timbang ti dagsenna. Napukawna payen ti kaguddua ti dagsenna. Adda pay gurigorna," naalumamay ti sungbat ni Colasa.


Ineksamen ti doktor ti sasaaden ni Nestor, kalpasanna, nangayab iti nurse ket binilinna a mangala iti oxygen. Imbaga ti doktor ken Colasa a makapadanag ti kondision ni Nestor ket masapul a maipan a dagus iti emergency room.


Nagsaludsod ni Colasa iti doktor no ania ti mapasamak ken ni Nestor, ken mangrugin nga agsangit.


Dagus a naikapet ti oxygen support ken ni Nestor ken nailugan iti wheelchair. Sabali a doktor ti nangasibay kadagiti agina a naipan iti emergency room, idinto a dagiti sabsabali pay a doktor ti nangasikaso iti ubing. Sabali a doktor ti nangikabit iti IV drip iti takkiag ni Nestor. No namin-ano daras a narukod ti blood pressure-na. Madlaw ni Colasa nga adda dakes a mapaspasamak iti anakna.


"Doktora, aniat' mapaspasamak?" saannan a nalapdan ti nagsaludsod.


"Manang, marigatankami a mangala iti presion ti dara 'toy anakyo. Dakes unay ti panangesna. Masapul a maipan ti maysa a tubo kadagiti bara tapno makaanges. Adda kadi kuartam para iti respirator? No awan, sikat' agserbi a kas makina a mangtulong iti panagangesna. Agbombakayo iti angin."


No mangrenta iti respirator, kasapulan ni Colasa ti agdagup iti P2,000 a pisos. Saan la a dayta, masapul pay ni Nestor ti antibayotiko. Sumagmamano kadagiti lab tests ti libre, ngem kadagiti dadduma, saan. Nalagip ni Colasa ti nasurok uppat a gasut a pisos a nabati. Saanna met ngarud a matawagan ni Angkuan ta awan cell phone-na.


Kinuyog ti doktor ni Colasa a napan iti social worker tapno matulongan. Natawagan met la ni Colasa ni Angkuan, a nagkari met a maited ti kuarta a kasapulanna sakbay nga agngudo ti aldaw.


Iti nasulinek a lugar ti Ilocos, nagpatulong ni Angkuan iti kakaisuna a kabsatna a lalaki. Ngem daytoy a kabsatna nga adda uppat nga annakna ken di pay rimmuar ti sikog ni baketna, lima gasut a pisos laeng ti mabalinna a maipabulod. Nupay kasta, nagyaman ni Angkuan kenkuana. Pinampanunot ni Angkuan a no maisalda ti relona, namnamaenna a mabaloran iti lima gasut a pisos ket adda no kua agdagup sangaribu a pisos a maitedna ken Colasa. Napan ngarud dinagdagus nga impakita ni Angkuan ti relo iti maysa nga loan shop iti lugarda. Ngem inikkan ketdi ti agtagikua iti loan shop ni Angkuan iti P2,000: "Awatem daytoy, para iti anakmo. Bayadannakto no maimbagan isuna."


Saan a nagtaktak ni Angkuan, inawatna ti kuarta. Nagyaman iti agtagikua ti loan shop. Ammona a dagitoy a kinaayat ken panangngaasi a naipaay kadakuada ket addanto kasukatna. Iti P2,500 nga iggemna, dagus a nagpa-probinsia, iti ospital nga ayan ni Nestor.


Inyusok dagiti doktor ti maysa a tubo iti ngiwat ni Nestor sa naipababa a naiturong iti karabukob, adda bag-na ti maysa ken isu ti tumulong a mangbomba kenkuana nga umanges. Naaramid ti blood extractions ken rayo-x. Inted ni Colasa ti blood examples iti laboratorio tapno maamiris ken nagbayad iti P400. Adda pay antibayotiko a naireseta a magatang a mangipangato iti presion ti dara ni Nestor, ngem nganngani awanen ti natda nga iggemna a kuarta. Urayenna ni Angkuan a sumangpet. Ngem saan nga ammo ni Colasa nga inikkanen dagiti doktor ni Nestor iti medisina a kasapulanna a naggapu iti donasion.


Inlawlawag pay dagiti doktor ken ni Colasa nga adda tuberkulosis ni Nestor a komplikasion ti nakaro a neumonia; nagwaras ti impeksion iti dara. Dinamagda kenkuana no adda kameng ti pamilia nga agsagsagaba iti TB. Awan ti ammo ni Colasa. Insingasing dagiti doktor ken ni Colasa a maeksamen ti dara ti amin a miembro ti pamilia.


Malaksid laeng iti medisina a kasapulan, kuna pay dagiti doktor a nakababbaba unay ti presion ti dara ni Nestor. Ginutigotda ni Colasa nga agpatulong daytoy kadagiti lokal a politiko iti ayanda, total, kangitingitan ti kampania, eleksion ngamin.


Ngem blangko ti panunot ni Colasa, kasla awan ti naintonaranna a palawag kenkuana dagiti doktor. Kas iti mapaspasamak iti uneg ti emergency room ti kinakiro ti panunotna. Nakusso-kusso a kasla buok ti panunotna, awan ti urnosna. Yuray-urayna ketdi iti isasangpet ni Angkuan ta isunto ti mangibaga ti aramidenna. Ngem sadino ti 'yan ni Angkuan?

Maysa a doktor ti immasideg, dinengngegna ti barukong ken panagpitik ti puso ni Nestor.

CODE! Dagus a linikmut dagiti doktor ken nurses ni Nestor. Maysa a doktor ti nangbayo ken nangbomba-bomba iti barukong ti ubing babaen iti gemgemna.

Sabali met a doktor ti nangibaga ken ni Colasa no aniat' mapaspasamak. 

Nagsardeng ti panagpitik ti puso ket ar-aramiden dagiti doktor ti kabaelanda tapno maipasubli ti panagpitik ti puso ken masalbar ti anakna. Ket no saan a mangrugi nga agpitik ti puso kalpasan ti 30 minutos, maisardeng ti resusitasion.

Narikna ni Colasa a kasla nagtupak ti dagsen ti sibubukel a lubong kenkuana. Naganug-og. Nagkararag. "Diosko! Ti anakko!" Ket iti kaunaan a gundaway iti panagbiagna, inyikkisna ti kararagna- a namnamaenna manipud iti lubong, denggen ti Dios nga adda sadi langit dagiti un-unnoy ken pakpakaasina.


Naglabes iti treinta minutos. Nagpadispensa dagiti doktor.


Inikkat dagiti na-nurses dagiti amin a ramit a naikapet iti bagi ni Nestor. Inarakup ni Colasa ni Nestor sana ginunggugunggong- nga ipagaraup laeng ti ina a matmaturog ti anak.


Iti dayta nga oras met ti sangpet ni Angkuan. Dagus a sinapulna ni Colasa iti emergency room. Ket nakitana sadiay ni Colasa, agan-anug-og. Nakitana ni Nestor a nakaidda- saanen nga agkutkuti. Saanen nga umang-anges. Nagluluken dagiti tumengna ken nagsangit ni Angkuan.


Kalpasan ti makalawas, naitabon ti bangkay ni Nestor iti pampubliko a kamposanto. Sadiay a naitabon ni Nestor a kaduana ti amin a namnama ken arapaap ni Colasa para iti anakna. Ket iti masakbayan, sangnguenda ken ni Angkuan dagiti nagkaadu nga utang.